Nöbetçi Eczaneler
Toplantıya katılan örgütler, Çin’in 2016’dan bu yana uyguladığı politikaların Uygur kadınları için yıkıcı sonuçlar doğurduğunu belirterek, bu politikaların yalnızca bireysel hak ihlallerine değil, aynı zamanda demografik yapıyı hedef alan sistematik bir yok etme stratejisine dönüştüğünü ifade etti. Örgütler, Çin’in 1995 Pekin Bildirgesi ve Eylem Platformu’nda kendi imzasıyla kabul ettiği kadın haklarını koruma taahhütlerine uymadığını, aksine bu taahhütleri ihlallerin üzerini örtmek için kullandığını belirtti.
Deklarasyonda, Pekin hükümetinin Uygur kadınlarını “sömürge tebaası” olarak gördüğü, bu nedenle temel haklarının korunması konusunda hiçbir güvencenin kalmadığı açıkça ifade edildi. Çeşitli uluslararası mekanizmalar tarafından belgelenen zorla kısırlaştırma, isteğe aykırı kürtaj, zorunlu RİA uygulaması, Han erkeklerle zorla evlilik gibi sistematik uygulamalar, deklarasyonda soykırımın temel unsurları olarak tanımlandı.
Teknoloji destekli baskı: Kadınların bedeni ve hayatı gözetim altında
Berlin Deklarasyonu, Çin’in teknolojik gözetim sistemlerini özellikle Uygur kadınlarını hedef almak için kullandığını belirterek, biyometrik veri toplama, algoritmik risk puanlaması ve yaygın kamera ağlarıyla kadınların doğurganlık, hareket özgürlüğü ve dini pratiklerinin izlendiğini dile getirdi. Bu teknolojik altyapı, deklarasyonda “devlet güdümlü baskının yeni yüzü” olarak nitelendirildi.
Toplama kamplarından kurtulan kadınların ifade ettikleri cinsel şiddet, işkence ve zorla tıbbi müdahaleler, uluslararası toplumun yıllardır dile getirdiği endişeleri bir kez daha doğruladı. Aynı zamanda, bir milyondan fazla Uygur çocuğun ailelerinden koparılarak devlet kurumlarına yerleştirilmesi, aile birliğini ve kültürel aktarımı hedef alan bir strateji olarak tarif edildi.
Sürgündeki kadınlar da güvende değil
Deklarasyona göre Uygur kadınlarına yönelik baskı yalnızca Doğu Türkistan’la sınırlı kalmıyor. Diasporada yaşayan kadınlar da Çin devleti tarafından tehdit, taciz ve ailelerine yönelik yaptırımlarla sindirilmeye çalışılıyor. Bu nedenle birçok Uygur kadının güvenlik, adalet ve aile birleşimi gibi temel haklara erişemediği belirtiliyor.
Uluslararası topluma kapsamlı çağrılar
Berlin Deklarasyonu, dünya hükümetlerine, uluslararası kuruluşlara ve kadın hakları hareketlerine yönelik sekiz maddelik güçlü bir eylem çağrısı içeriyor. Bu maddeler arasında:
- Uygur kadınlarının doğum oranındaki düşüşün soykırım unsuru olarak tanınması,
- Zorlayıcı doğum kontrol uygulamalarının sona erdirilmesi,
- BM mekanizmalarının acil soruşturmalar başlatması,
- Kadın hakları hareketlerinin Uygur kadınlarının durumunu merkezine alması,
- Teknoloji şirketlerinin gözetleme sistemlerindeki suç ortaklığını sonlandırması,
- Zorla çalıştırmaya karşı daha sıkı ithalat yasakları ve şeffaf tedarik zincirleri,
- Demokratik devletlerin sığınma ve aile birleşimini kolaylaştırması,
- Doğu Türkistan’daki baskıların sömürgeci politikalardan kaynaklandığının kabul edilmesi yer aldı.
Deklarasyon ayrıca, Uygur Diasporası’nın Uygur Kadın Ağı üzerinden küresel savunuculuk faaliyetlerini genişleteceğini ve kadın hakları hareketleriyle işbirliğini güçlendireceğini duyurdu.
“Uygur kadınlarının hakları ancak özgür bir Doğu Türkistan’da tanınacaktır”
Belgenin en dikkat çekici vurgularından biri, Uygur kadınlarının temel haklarının ancak “özgür ve bağımsız bir Doğu Türkistan’da güvence altına alınabileceği” ifadesi oldu. Bu vurgu, hem insan hakları örgütlerinin hem de diaspora temsilcilerinin uzun süredir dile getirdiği siyasi taleplerin bir yansıması niteliğinde.
Deklarasyon, uluslararası toplumu hukuki, ahlaki ve tarihsel sorumluluklarını yerine getirmeye davet ediyor. Uygur kadınlarının yaşadığı ihlallerin “bu çağın en karmaşık ve teknoloji destekli baskı biçimlerinden biri” olduğu belirtilirken, mevcut uluslararası sistemlerin bu yeni baskı türlerine yanıt vermekte yetersiz kaldığı ifade ediliyor.
Berlin Deklarasyonu, Uygur kadınlarının sesini küresel ölçekte duyurmayı ve devletlerin kadın hakları ihlallerinin failleri olabileceğini hatırlatmayı amaçlıyor. Organizasyonlar, bu deklarasyonun yalnızca bir uyarı değil, aynı zamanda “vicdana çağrı” ve uluslararası toplum için “somut bir eylem çerçevesi” olduğunu vurguluyor.
İmzalayan Kuruluşlar (Alfabetik sırayla):
1. Alberta Uyghur Association
2. Alliance for Citizens Rights
3. Ana Care Education
4. Australian Uyghur Association
5. Australian Uyghur Tangritagh Women’s Association
6. Austria Uyghur Association
7. Belgium Uyghur Association
8. Campaign For Uyghurs
9. Center for Uyghur Studies
10. China Aid
11. Dutch Uyghur Human Rights Foundation
12. Darul Iman Association
13. East Turkistan Association of Canada
14. East Turkistan Federation
15. East Turkistan Research Foundationfoundation
16. East Turkistan Science and Enlightenment Foundation
17. Eastern Turkistan Foundation
18. East Turkistan People’s Unity Association
19. East Turkestan Media and Publishing Service Association
20. East Turkistan Union in Europe
21. East Turkestan Union of Muslim Scholars
22. European Uyghur Institute
23. Federation of Women Associations of Turkiye
24. Finnish Uyghur Culture Center
25. German Islam Academy
26. Hoca Ahmet Yesevi Science and lore Foundation
27. Ili Mashrap Foundation
28. Institute of China Studies of Uyghur Academy29. International Pen Uyghur Center
30. Ireland Uyghur Cultural Association
31. Isa Yusup Alptekin Foundation
32. Japan Uyghur Association
33. Justice 4 Uyghurs
34. Knowledge and Service Solidarity and Cooperation Association
35. Kutadgu Bilig Institute of Uyghur Academy
36. Lhakar France
37. Norwegian Uyghur Committee
38. Muslim for Muslims International
39. Stop Uyghur Genocide
40. Sweden Uyghur Union
41. Swiss Uyghur Association
42. Sydney Uyghur Women’s Group
43. Taklamakan Uyghur Publish House
44. The Campaign for Hong Kong
45. Turkiye Uyghur NGO Platform
46. Uyghur Society “Ittipak” of the Kyrgyz Republic
47. Uyghur Academy (International)
48. Uyghur Academy Australia
49. Uyghur Academy Canada
50. Uyghur Academy Europe
51. Uyghur Academy Eurasia
52. Uyghur Academy Foundation
53. Uyghur Academy Japan
54. Uyghur Academy USA
55. Uyghur Association of Victoria
56. Uyghur Center for Human Rights and Democracy
57. Uyghur Cultural and Education Union in Germany
58. Uyghur European Cultural Centre
59. Uyghur Freedom Institute
60. Uyghur Higher Education Committee of Uyghur Academy
61. Uyghur Human Rights Project
62. Uyghur Mother Language Committee of Uyghur Academy
63. Uyghur PEN Center
64. Uyghur Projects Foundation
65. Uyghur Rights Advocacy Project66. Uyghur Refugee Relief Fund
67. Uyghur Research Institute
68. Uyghur Science and Civilization Research Foundation
69. Uyghur Science and Education Foundation
70. Uyghur Support Group Netherlands
71. Uyghur U.K. Association
72. Uyghur Youth Union in Kazakhstan
73. Victims of Communism Memorial Foundation
74. World Uyghur Congress
75. World Uyghur Congress Foundation
76. Forum For Human Rights
77. Shiwitsariye Uyghur Jemiyiti
78. Solidarité Chine France
79. National Council For Canadian Muslims
80. Swiss Uyghur Association