Nöbetçi Eczaneler
Sivil özgürlüklere yönelik baskılar, Doğu Türkistan’daki baskı ve Hong Kong’un acımasız ulusal güvenlik yasası, BM’nin Salı günü Çin’in haklar sicilini gözden geçirmesi sırasında dile getirilmesi beklenen endişeler arasında yer alıyor.
Pekin, düzenli olarak gerçekleştirilen Evrensel Periyodik İnceleme (UPR) sırasında, özellikle de Batılı ülkelerden gelen yoğun bir incelemeyle karşı karşıya kalacak gibi görünüyor. Bu inceleme, insan hakları sicillerinin değerlendirilmesi için her dört ila beş yılda bir 193 BM üyesi devletin tamamının değerlendirilmesi gereken bir incelemedir.
Batılı bir diplomat, “Çin’den hesap sormak çok önemli” dedi.
Demokrasi yanlısı protestoların ardından muhalefeti bastırmak için 2020’de Hong Kong’a dayatılan kapsamlı ulusal güvenlik yasasından, Tibet’teki kültürel ve dini kimliği silmeye yönelik iddia edilen çabalara kadar gündeme getirilmesi muhtemel meseleler çok geniş.
Çin’in bir milyondan fazla Uygur ve diğer Müslüman azınlığı hapsetmekle suçlandığı Doğu Türkistan’daki duruma daha çok odaklanılması bekleniyor.
Pekin, 2018’deki son UPR’sinde öne sürülen suçlamaları şiddetle reddediyor.
O zamandan bu yana, BM insan hakları şefi Michelle Bachelet’in görev süresinin 2022’de sona ermesinden birkaç dakika önce yayınladığı bir rapor da dahil olmak üzere daha fazla BM belgesi sağlandı.
‘İnsanlığa karşı suçlar’
Çin tarafından açıkça reddedilen bu raporda olası “insanlığa karşı suçlar’dan bahsediliyor.
Ancak Çin’in yoğun baskısı karşısında, BM İnsan Hakları Konseyi üyeleri Ekim 2022’de az farkla raporun içeriğinin tartışılmasına bile karşı oy kullandı.
Uluslararası Af Örgütü’nün Çin’den sorumlu direktör yardımcısı Sarah Brooks, “Rapor hakkında gerçekten kapsamlı bir tartışma görmedik” dedi.
Hak savunucuları, UPR’nin ülkelere bulguları destekleme ve Pekin’den harekete geçme talebinde bulunma şansı verebileceğini umduklarını dile getirdi..
Uygur aktivisti ve Dünya Uygur Kongresi başkanı Dolkun İsa, AFP’ye verdiği demeçte, “Bu, ülkelerin konuyu gündeme getirmesi ve devam eden soykırımı durdurmak için somut eylem talep etmesi için mükemmel bir fırsat.” dedi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün eski Çin direktörü Sophie Richardson, Pekin’in “insanlığa karşı suçlarla ilgili kanıtlanmış endişeler” konusunda sivri sorularla karşı karşıya kalması gerektiğini söyledi.
Pekin’in sivil topluma yönelik baskılarına ilişkin soruların da gündeme gelmesi bekleniyor.
Bu yıl, Çin’in 2013 UPR’si öncesinde Cenevre’ye seyahat etmeye çalışırken gözaltına alınan aktivist Cao Shunli’nin ölümünün 10. yıldönümü kutlanıyor.
Birkaç ay boyunca hiçbir suçlama olmaksızın alıkonulduktan sonra ağır bir şekilde hastalandı ve Mart 2014’te öldü.
Richardson, UPR’ye gelen diplomatları bu tür endişeleri araştırmaya çağırdı.
“Süreci ciddiye almaları gerekiyor” dedi.
‘Siyasallaşma’
Pekin’in Cenevre’deki BM Büyükelçisi Chen Xu başkanlığındaki büyük bir Çin heyeti etkinliğe katılacak ve hakların durumunu çok daha olumlu bir ışık altında sunmaya çalışacak.
Cenevre’deki Çin misyonunun sözcüsü Yuyun Liu, AFP’ye bir e-postada şunları söyledi: “Devlet yönetiminde önemli bir görev olarak insan haklarına saygıyı ve bu hakların korunmasını destekliyoruz.”
Sözcü, Çin’in “insan haklarının siyasallaştırılmasına ve çifte standartlara kesinlikle karşı olduğunu vurguladı.
Anlatıyı kontrol altına almak amacıyla Pekin’in BM’den “Çin karşıtı ayrılıkçılara” oturuma erişim izni verilmemesini ve “Çin karşıtı” sloganların hariç tutulmasını talep ettiği bildirildi.
Gözlemciler ayrıca Çin’in ülkelere olumlu geri bildirimde bulunmaları için baskı yaptığını ve daha kritik ulusların konuşmak için çok az zamanları olmasını sağlamak için çalıştığını da uyarıyor.
Bazı ülkeler tarafından gönderilen ileri düzey sorular, bir hilenin ipuçlarını veriyor.
Örneğin Belarus, “Çin’in tüm etnik grupların eşit olduğunu savunduğunu belirtiyor ve Pekin’den “Çin hükümetinin etnik azınlıkların haklarını korumaya yönelik çaba ve uygulamalarını paylaşmasını” istiyor.
Çin’i eleştirenler Pekin’i, destekçilerini ayrılan konuşma süresini övgüyle doldurmaya zorlamakla suçluyor.
Toplamda 163 ülke yarım günlük oturumda konuşmak için kayıt yaptırdı ve her ülkeye yalnızca 45 saniye kaldı.
Batılı diplomat şunları söyledi: “Çin’le ilgili kaygılarımızı 45 saniyede nasıl özetleyebiliriz?”
ABD Büyükelçisi Michele Taylor da Pazartesi günü Cenevre’de BM’de düzenlenen bir etkinlikte UPR’den önce “hızlı okuma alıştırması yaptığını” söyleyerek bu görüşe katıldı.