Nöbetçi Eczaneler
Çin Komünist Partisi (ÇKP) yönetimi, 2005 yılından itibaren Doğu Türkistan’ın köylerinden genç kızları Çin’in iç bölgesindeki fabrikalara işçi olarak götürmeye başlamıştır. Bu uygulama Doğu Türkistan’daki birçok ayaklanmanın en önemli sebeplerinden biridir.
Sadece 2006 yılında Yopurga Nahiyesi’nden yaklaşık 2.500 Uygur Türkü genç kız Çin’in Shandong eyaletine götürülmüştür. Başta aileler, kızlarını göndermeleri için ikna edilmeye çalışılmış ancak bu yöntem başarılı olmamıştır. Bunun üzerine köy ve kasaba bazında Çin’e götürülecek kızların yaş sınırlaması ve kontenjanlar ÇKP yerel başkanlıkları tarafından belirlenerek uygulama zorunlu hale getirilmiştir. Her köy ve kasabadaki yerel yönetim bu kontenjanları doldurmak ve belirlenen süre içinde kızları ÇKP başkanlıklarına teslim etmekle yükümlü kılınmıştır. Yerel yönetimler aileleri tarım arazilerine el koymak, tarlalara su vermemek, siyasi şüpheli aile listesine almak, bölücülük ve ayrılıkçılık suçu ile yargılamak gibi çeşitli şekillerde tehdit ederek kızları zorla almıştır. Sadece kızların götürülmesi çok fazla tepki çekince erkekler de götürülmeye başlanmıştır.
ÇKP’nin vaatleri ise fazla iş gücünü değerlendirmek ve fakir aileleri zenginleştirmek olmuştur. Ancak götürülen kızların maaşlarının ödenmediği, fabrikalarda hapis hayatı yaşadıkları, ailelerine dönmek isteyenlere izin verilmediği, cinsel köleliğe zorlandıkları, taciz ve tecavüze uğradıkları haberleri duyulmaya başlanmıştır. 2009 senesi 26 Haziran’da Çin’in Guangdong eyaletine bağlı Shaoguan Nahiyesi’ndeki oyuncak fabrikasında zorla çalıştırılan 800’den fazla Doğu Türkistanlı gence Çinli işçiler saldırmıştır.
21 Mayıs 2009’da 819 kişi Doğu Türkistan’ın Kaşgar iline bağlı Tokkuzak (Konasheher) ilçesinden Guangdong eyaleti Shaoguan şehrindeki bir oyuncak fabrikasına çalıştırılmaya götürülmüştür. Uygur işçiler fabrikaya gittikten bir ay sonra, 26 Haziran akşamı, fabrikadaki 10 binden fazla Çinli işçi örgütlü bir şekilde bıçak, balta, demir ve tokmaklarla Uygurların kaldığı yatakhaneye baskın yaparak saldırı düzenlemişlerdir. 26 Haziran gece başlayıp 27 Haziran saat 04:00’a kadar devam eden bu saldırıda Çin medyasına göre 120 kişi yaralanmış ve 2 kişi ölmüştür.Öldürülenlerin adları Haşimcan Emet ve Sadıkcan Gazi’dir. Yaralıların 81’i Uygur’dur.
Şahitlerin anlattıklarına göre saldırıda öldürülen 20 kişinin 10’u kadındır. Yine şahitlerin ifadelerine göre saldırının başladığı anlarda olay yerinde 20 civarında polis bulunmasına rağmen olaya müdahale etmemişlerdir. Shaoguan’daki yerel hükümet yetkilileri, Zhu adında bir Çinlinin internette yaydığı “6 Uygur iki Çinli kadına tecavüz etti.” şeklindeki yalan haberin olaya neden olduğunu açıklamıştır. 28 Haziran günü olayla ilişkili 13 kişi gözaltına alınmıştır, bunlardan 3’ü Uygur’dur. 10 Ekim 2009’da Shaoguan savcılığı üç Uygur ve dört Çinliye dava açmış; Çinlilerden birine idam cezası verilmiş, bir kişi yedi, diğer iki kişi ise altışar yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Uygurlardan Yarmemet İsmail ve Osmancan Ubul’a altışar yıl, Yusufcan Turdi’ye ise beş yıl hapis cezası verilmiştir. Bu üç Uygur’un itirazı 28 Ekim 2010’da Guangdong eyalet mahkemesi tarafından reddedilmiş ve hükmün devamına karar verilmiştir.
Doğu Türkistan İnsan Hakları İzleme Derneği’ne (ETHR) röportaj veren Doğu Türkistanlı Uygur genç Abdurahman Satuk Shaoguan olayı hakkında bildiklerini şu şekilde anlatmıştır:
“2009 yılında 21 yaşındaydım ve Urumçi’de bir ayakkabı mağazası işletiyordum. 26 Haziran 2009 tarihinde Guangdong eyaletinin Shaoguan şehrinde çalıştırılmak için zorla götürülen Uygurların Çinliler tarafından gece boyunca dövülerek vahşice öldürüldüğü haberini duydum. Hemen sonra olayla ilgili görüntüleri QQ, Youku(优酷), Selkin ve Diyarım gibi web sayfalarından da izledim. Uygurlar olarak Çin Hükümetinin olay ile ilgili bir açıklama yapmasını bekledik ama hükümet sanki hiçbir şey olmamışçasına herhangi bir açıklama yapmadı. Shaoguan’de Çinliler tarafından dövülerek öldürülen Uygurların trajik videoları internette paylaşıldıktan sonra hiç kimse suskun kalamadı. Öldürülen masum Uygurların hakkının aranması, Çin hükümetinin bir açıklama yapması ve olaya karışan Çinlilerin cezalandırılması talepleriyle bir protesto düzenleneceğini QQ ve diğer sosyal medya platformlarında yapılan duyurularda gördüm ve 5 Temmuz günü ben de protestolara katıldım.”
26 Haziran Shaoguan şehrindeki bir fabrikada zorla götürülen Uygur işçilerin Çinliler tarafından dövülerek öldürüldüğü haberi gençlerin arasında çok büyük tepki yaratmıştır. Olayın videoları QQ üzerinden yayılmış ve 3 Temmuz’dan 5 Temmuz’a kadar olayla ilgili herhangi bir resmî açıklama yapılmamıştır. Uygur Türkçesinde yayın yapan “Anadilim”, “Diyarim” ve “Selkin” gibi web sitelerinde hükümetin herhangi bir açıklama yapmaması ve Uygurların öldürülmesinin sebebi üzerine ateşli tartışmalar yapılmış ve 5 Temmuz günü Urumçi Halk Meydanı’ında toplanarak hükümeti açıklama yapmaya zorlama fikri ortaya çıkmıştır.
2009’da Urumçi’de bulunan, ancak bugün Türkiye’de yaşayan Abdurrahman Abduhelil, 26 Haziran’da Shaoguan’daki fabrikada Çinlilerin Uygurları darp ettiği ve üzerlerine idrarlarını yaptığı görüntülerini internet üzerinden izlediğini ve arkadaşlarından 15 kişinin öldürüldüğünü duyduğunu belirtmiştir. Abduhelil 5 Temmuz’da Şebnem, Diyarim, Selkin, İntizar gibi web sitelerinin profillerinde siyah renkle “Yastayım” yazıldığını ve sosyal medya üzerinden kendini Uygur hisseden herkesin 5 Temmuz saat 17:00’da Halk Meydanı’nda toplanması gerektiği duyurusunun yapıldığını aktarır.
Kaynak: ETHR’nin Urumçi Katliamı raporu