Nöbetçi Eczaneler
İlk olarak, temel bilgiler: Uzmanlar, Doğu Türkistan’da Müslüman Uygurların çalışma kamplarına yerleştirildiğine dair kanıtlar olduğunu söylüyor. Doğu Türkistan, birçok tekstil fabrikasının bulunduğu ve çok fazla pamuk üreten bir bölgedir. Tam olarak kaç kişinin zorla çalıştırıldığı belirsizdir. Tahminler yarım milyon ile birkaç milyon arasında değişmektedir. Bu kamplarda ve hapishanelerde çalıştırılanlar sadece Uygurlar değil, Kırgızlar, Kazaklar ve Kuzey Koreliler de buraya gönderiliyor.
Uygurların zorla çalıştırılması ile pamuk ve tekstil arasındaki ilişki nedeniyle, moda şirketleriyle olan bağlantı da doğal olarak ortaya çıkıyor. Birkaç yıldır, Doğu Türkistan’dan ürünler ve pamukla çalışan daha büyük moda markaları hakkında raporlar çıktı. Örneğin son yıllarda Bestseller, H&M, Nike, Hugo Boss, C&A, State of Art, Patagonia, Shein, Ralph Lauren, Levi’s ve Diesel gibi şirketler zaten suçlama ve soruşturmalarla karşı karşıya kaldı. Zincirler daha sonra sıklıkla yanlış bir şey yaptıklarına dair hiçbir kanıtları olmadığını söylüyor ancak soruşturmalarda tam bir işbirliği yapıyor. Yani mesele sadece düşük fiyatlı zincirler değil, lüks markalar da iddialarla karşı karşıya.
Olası bir bağlantıya dair raporlar ortaya çıktığında markalar bazen özellikle bölgeden uzaklaşıyor. 2021’de H&M ve Nike, zorla çalıştırma endişeleri nedeniyle Çin eyaletinden pamuk kullanmayacaklarını belirtti. Ancak bu kararın karşılığında her iki marka da Çin’den boykotla karşı karşıya kaldı. Birçok Çinli fenomen, zincirlerin boykot edilmesi çağrısında bulundu ve hatta markaların yakılan ürünlerinin internette yayınlandığı videolar bile yayınlandı.
Uygurların zorla çalıştırılmasına ilişkin soruşturma yoğunlaşıyor
Yalnızca Avrupa kurumları değil, aynı zamanda örneğin Kanada piyasa gözlemcisi de zorla çalıştırmayla olası bağlantıları araştırıyor. Amerika’da Doğu Türkistan’dan pamuk ve diğer ürünlerin ithalatına yönelik bir yasak zaten var. Uygulamada zorla çalıştırılarak üretilen ürünlerin yasaklanması çoğu zaman umulduğundan daha zordur. Bu kısmen moda şirketlerinin sahip olduğu karmaşık üretim zincirlerinden kaynaklanmaktadır. Birçok tedarikçi ve alt tedarikçiyle çalışıldığından, çalışma koşulları açısından izlenmesi gereken birçok farklı yer bulunmaktadır. ABD’nin Doğu Türkistan’dan ürün ithalatı yasağına rağmen burada bir ‘boşluk’ var. Bloomberg’in araştırmasına göre Shein hâlâ Doğu Türkistan menşeli ürünleri ithal edebiliyor çünkü marka kıyafetleri o kadar düşük fiyatlara satıyor ki, müşterilere yapılan sevkiyatlar neredeyse her zaman 800 dolarlık bir değer eşiğinin altında kalıyor. Bu değer eşiğinde ABD Gümrük ve Sınır Koruma birimine raporlama zorunluluğu tetiklenir.
İngiltere’nin yeni raporunun müfettişleri, Çin hükümetinin bölgeyi çok sıkı kontrol etmesi nedeniyle Doğu Türkistan’daki tedarikçiler üzerinde bağımsız denetimler yapmanın zor olduğunu söylüyor. Bu süreçte tedarikçiler sıklıkla isim değiştiriyor ve şirket yapılarını değiştiriyordu. Avrupa Komisyonu, şirketlerin üretim zincirlerini araştırmak ve suiistimalleri ortadan kaldırmakla yükümlü olmasını sağlayacak yeni bir yasa istiyor. Kanun özellikle insan haklarını ve çevresel etkileri ele almaktadır.
Ayrıca Avrupa Komisyonu, zorla çalıştırılarak üretilen ürünlerin AB pazarında yasaklanması yönünde bir öneride bulundu. Bu teklif, ister AB’de üretilmiş ister ithal edilmiş olsun, tüm ürünleri kapsamaktadır. Soruşturma sonucunda zorla çalıştırma yapıldığı tespit edilen ürünler piyasadan çekilecek ve ithalat yasağı uygulanacaktır. Sheffield Hallam Üniversitesi’nden araştırmacılar düzenlemenin çok önemli olduğunu ve AB’nin bunu uygulamaya koyması gerektiğini belirtiyor.