Nöbetçi Eczaneler
El Cezire’de yer alan habere göre 2013’ten beri Hindistan’da tutuklu bulunan 3 Uygur Türkü kardeşin Çin’e sınır dışı edilme ihtimalleri var.
Ağustos 2013’te, Himalaya’nın Ladakh bölgesinin kuzeydoğusundaki son yerleşim vadilerinden biri olan Nubra’daki bir polis memuru, alışılmadık bir iletişim aldı.
Mektupta, öncelikle Hindistan’ın doğu sınırlarında konuşlandırılmış paramiliter bir güç olan Hint-Tibet Sınır Polisi’nden (ITBP) bir subay olan Pramanand Jha, polisten yaklaşık iki aydır ITBP gözetiminde tutulan üç “Çinli davetsiz misafire” karşı dava açmasını istedi.
Mektupta, Çin vatandaşlarının 12 Haziran 2013 akşamı Hindistan-Çin sınırı boyunca Sultanchusku bölgesi yakınlarında Hindistan ordusu tarafından yakalandığı belirtildi. Üçü ertesi gün ITBP’ye teslim edildi.
Jha mektubunda, sorgularında üçlünün – Adil, Abdul Khaliq ve Salamu – 20 ila 23 yaşları arasında kardeşler olduğunu ve Çin’in doğusundaki Uygur bölgesine ait olduğunu tespit ettiklerini söyledi.
ITBP, iki ay süren sorgusunda, üç adama karşı, Hindistan topraklarına yasadışı bir şekilde geçtikleri dışında hiçbir şey bulamadı.
Polis bunları Eylül 2013’te mahkemeye çıkardığında, yerel dilleri anlamadıklarını söylediler.
Kardeşlerin bazı Urduca ve Ladakhi dillerini öğrendikleri Ladakh’ın ana şehri Leh’teki bir hapishanede 10 ay geçirdikten sonra, Hindistan ordusu onları yakaladığında “herhangi bir seyahat belgesi olmadan Hindistan’a geçtiklerini ve bıçak ve haritalara sahip olduklarını” mahkemede itiraf ettiler.
22 Temmuz 2014’te mahkeme onları üç kez sınırı yasa dışı geçmekten suçlu buldu ve 18 ay hapis cezasına çarptırdı.
Ama onlar kimler ve neden Hindistan’a geçtiler?
Uygur topluluğuna mensup olan kardeşler, Çinli yetkililerin zulmüyle karşılaştıktan sonra kaçtıkları Doğu Türkistan’daki Kargilik’te ikamet ettiklerini söylüyorlar. Çin, çoğunluğu Müslüman etnik azınlık olan Uygurlara karşı ağır insan hakları ihlalleri yapmakla suçlanıyor.
Birleşmiş Milletler’e göre, en az bir milyon Uygur, Doğu Türkistan’da Hindistan tarafından yönetilen Keşmir ile bir sınırı paylaşan sözde “aşırılıkçılık karşıtı merkezlere” yerleştirildi.
Kardeşler, avukatları Muhammed Şafi Lassu’ya, bazı akrabalarının ve arkadaşlarının bir gözaltı merkezine konulmasının ardından Çin’den kaçmaya karar verdiklerini söyledi.
“Ayrıca bana ITBP yetkililerinin yaşlarından yanlış bahsettiklerini ve aslında sırasıyla 16, 18 ve 20 yaşlarında olduklarını söylediler” diyor Ladakh’ta 2014 yılında bir hapishane ziyareti sırasında tanıştığından beri davalarıyla ücretsiz ilgilenen avukat Lassu.
Lassu, El Cezire’ye verdiği demeçte, “Onlarla hapishanede tanıştığımda, saf genç çocuklar olduklarını görebiliyordum” dedi. “Onlarla etkileşime girerken, bir gözaltı merkezine konulacaklarından nasıl korktuklarını anlamamı sağlamaya çalıştılar ve bu yüzden kaçmaya çalıştılar.“
Üç kardeş Lassu’ya uluslararası sınır kurallarından habersiz olduklarını ve bunun onları hapse atabileceğini bilmediklerini söylediler.
“Onların serbest bırakılması için kırık sözleriyle bana yalvarıyorlardı,” dedi Lassu. “O zamanki hapishane müfettişi bile bana çocuklar gibi davrandıklarını, birbirleriyle oynadığını, zaman zaman kavga ettiğini ve sonra tekrar normal davrandığını söyledi.”
Ancak birkaç ay hapis cezası gibi görünen şey, Hintli yetkililerin Mart 2015’te sıkı Kamu Güvenliği Yasası (PSA) kapsamında onları suçlamasının ardından Uygur kardeşler için on yıl süren bir çileye dönüştü.
PSA’nın 24 Aralık 2022’de yayınladığı son kararnamede, tutukluların kendi ülkelerine sınır dışı edilmesi gerektiği belirtiliyor.
PSA, bir sanığın yargılanmadan altı ay boyunca gözaltında tutulabileceği tartışmalı bir yasadır. Gözaltı sürelerinin her dolduğunda, yetkililer aynı yasa uyarınca yeni gözaltı emirleri çıkardılar.
Keşmir’deki üst düzey polis ve idari yetkililer, El Cezire’nin Uygur kardeşlerin uzun süredir gözaltında tutulması ve onları sınır dışı etme planları hakkında yorum yapma taleplerine yanıt vermedi.
Lassu, “Neredeyse 10 yıl oldu ve bir hapishaneden diğerine taşınıyorlar” dedi. “Bunlar olağanüstü şartlar nedeniyle bu duruma düşen zulüm gören insanlar. Sonsuza dek böyle hapse atılamazlar, bu hukuk değil, bu adalet değil”
Lassu, tüm bu yıllar boyunca hapishane dışındaki kardeşler için tek temas kişisi olmuştur. Onları her yıl birkaç kez ziyaret eder ve onlara kıyafetler verir veya insanlar tarafından onlar için verilen hediyeleri teslim eder.
Hapishanenin içinde, üçlü gerçeklik üzerinde daha iyi bir kavrayışa sahip gibi görünüyor. Lassu, şimdi Urduca, Hintçe’yi akıcı bir şekilde konuşuyorlar ve biraz İngilizce öğrendiler ve zamanlarını kitap okuyarak veya yazarak geçiriyorlar, diyor.
Geçen yılın Mart ayından bu yana, Jammu şehrinin Kot Bhalwal hapishanesinde tutuluyorlar. Lassu, Keşmir Vadisi’nin güneyine düşen şehirdeki kavurucu sıcaklar nedeniyle hapishane yetkililerinden onları Cammu’dan taşımalarını istedi.
Lassu, El Cezire’ye “Vücutları daha soğuk yerlerde yaşamaya alışkın” dedi. “Yaz aylarında durumları o kadar kötüleşiyor ki, sıcak hava nedeniyle öleceklerinden korkuyorlar“
Keşmir bölgesi ünlü ipek yoluna düşer ve ticaret ve kültür alışverişi yoluyla Orta Asya ile yakın bir bağ paylaştı. Günümüz Uygur bölgesinden tüccarlar, tehlikeli dağ geçitlerinden geçerek Himalaya topraklarına sık sık gelirdi.
Şu anda bölgede, çoğu Ladakh ve Keşmir Vadisi’nde yaşayan yaklaşık 30 Uygur ailesi var.
Lassu, Hindistan hükümetinden kardeşlerin, Myanmar’dan yaklaşık 100.000 Tibetli, Afgan ve Rohingya da dahil olmak üzere on binlerce mülteciye ev sahipliği yapan Hindistan’da yaşamalarına izin vermesi için çağrıda bulundu.
Lassu, “Hükümete farklı düzeylerde ulaşarak bu insanlara merhamet göstermelerini rica ettim” dedi. “Başbakana birkaç mektup bile yazdım. Ama cevap gelmedi.”
Kardeşler, Çin’in Doğu Türkistan’daki Uygurlara yönelik zulmüne atıfta bulunarak, Hindistan’ın federal içişleri bakanlığına onları sınır dışı etmemesi ve başka bir ülkede kalıcı sığınak bulana kadar geçici sığınma hakkı vermesi için dilekçe verdiler. Bakanlık, itirazlarına henüz yanıt vermedi.
Lassu, orada ölebileceklerinden korktukları için kardeşlerin Çin’e geri gönderilmemeleri gerektiğini söyledi. “Onları Çin’e geri göndermek, onlara ölüm cezası vermek anlamına geliyor. Oradaki yetkililer tarafından vurularak öldürülecekler” dedi.
Avukat, Kanada’nın yakın zamanda 10.000 Uygur’u alacağına dair duyurusunun kardeşlere kalıcı sığınma umudu verdiğini söyledi. Hindistan, BM tarafından kabul edilen 1951 Mülteci Sözleşmesi’ne taraf olmadığı için, Yeni Delhi de BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin (BMMYK) kendi topraklarındaki rolünü tanımıyor ve mültecileri tek taraflı olarak ele alıyor.
Al Jazeera, Yeni Delhi’deki UNHCR yetkililerine ulaşarak görevlerinin ancak Uygur kardeşlerin hapisten çıktıktan sonra başladığını söyledi.
İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Güney Asya direktörü Meenakshi Ganguly Al Jazeera’ya “Hindistan makamları, BM’nin Çin hükümetinin Uygurlara yönelik suiistimallerinin insanlığa karşı suç teşkil edebileceğini tespit ettiğini bilmeli” dedi.
“Hindistan, Uygurlara suçlu muamelesi yapmak yerine onlara koruma sağlamalı. Herhangi bir zorla geri dönüş, onları ciddi bir risk altına sokar” dedi.
Leh’e döndüğünde Lassu, kardeşlerin geleceği için korktuğunu söyledi.
El Cezire’ye “Sefil zihinsel sağlık koşullarından geçiyorlar” dedi. “Onların başına gelenler sadece yasa dışı değil, aynı zamanda tamamen insanlık dışı. Sırf zulümden kaçtığı için bu gençler nasıl 10 yıl hapis cezasına çarptırılabilir?”
Kaynak: El Cezire