Nöbetçi Eczaneler
Şu anda yaklaşık 46 yaşında olan Ablikim Kurban, Nisan 2017’de Urumçi’de Xinjiang Susam Tohumu Uluslararası Ticaret A.Ş.’yi kurdu ve ithal tohum satmaya başladı.
Kurban, işini kurmadan önce Mısır’daki fabrikaları ve şirketleri ziyaret etmiş. Oradayken, memleketi Kumul’dan gelen ve Kahire’deki El-Ezher Üniversitesi’ne devam eden Uygur öğrencilerle de tanıştı.
Çoğunluğu Müslüman olan Mısır, dini aşırılık tehdidi algısı nedeniyle Çinli yetkililer tarafından Uygurların seyahat etmesi için kara listeye alınan birkaç ülke arasında yer alıyor.
RFA’ya konuşan bir Doğu Türkistan polis memuru ve Kurban’ın daha önce Kumul’da yaşadığı mahalle komitesinde güvenlik şefi, Çinli yetkililerin Kurban’ın 8 Temmuz 2017’de tutuklanmasına gerekçe olarak seyahatini ve “teröristlerle” ilişkisi olduğu iddiasını gösterdiğini söyledi.
Yakınları hâlâ nerede olduğunu bilmediklerini söyledi.
Kurban, Çin’in terörizm ve dini aşırıcılıkla mücadele adına 2017 yılı civarında Doğu Türkistan’daki “yeniden eğitim” kamplarında Müslümanları toplayıp kitlesel olarak gözaltına alması sırasında tutuklanan yüz binlerce Uygur’dan biriydi.
Kurban gibi Müslümanların çoğunlukta olduğu diğer ülkelere seyahat eden Uygurlar, özellikle Çinli yetkililerin terörist ya da aşırılık yanlısı olduklarını iddia ettikleri kişilerle temas kurdukları yönünde kanıtlanmamış gerekçelerle gözaltına alınma riski altındaydı.
Kurban’ın daha önce çalıştığı Kumul’un Taranchi kömür madeni bölgesinde görevli bir polis memuru Özgür Asya Radyosu’na yaptığı açıklamada, yetkililerin Kurban’ı 2017 yılında Mısır’a yaptığı seyahat nedeniyle gözaltına aldığını söyledi.
“Tutuklanmadan önce bize sebebini söylemediler, biz de ancak tutuklandıktan sonra öğrendik” dedi.
“Mısır’da aşırılık yanlısı bir örgüte karıştığı için tutuklandı,” dedi ve bilginin devlet güvenlik polisinden geldiğini sözlerine ekledi.
Kurban’ın Mısır ziyareti sırasında Çinli yetkililer oradaki ve Türkiye, Fransa, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri dahil olmak üzere diğer ülkelerdeki okullara kayıtlı Uygur öğrencilerin “kayıt” için Doğu Türkistan’daki memleketlerine dönmelerini emretti.
Doğu Türkistan ve Mısır’daki kaynaklar Mayıs 2017 tarihli bir raporda RFA’ya, bazı durumlarda yetkililerin çocukları dönene kadar ebeveynleri kilit altında tutarak rehin aldığını ve geri dönen bazı öğrencilerin kaybolduğunu veya hapse atıldığını söyledi.
Rapora göre Mısır’daki yetkililer, birçoğu El-Ezher’de din eğitimi alan çok sayıda Uygur öğrenciyi toplayıp gözaltına almak ve sınır dışı etmek için Çinli yetkililerle işbirliği yaptı.
Taranchi kömür madeni bölgesinde yaşayan bir bölge sakini RFA’ya Kurban’ın işine ve ailesine odaklandığını ve siyasetle ilgilenmediğini söyledi.
Güvenlik gerekçesiyle adının açıklanmasını istemeyen bölge sakini, yetkililerin Kurban’ı gözaltına aldıktan bir ay sonra eşi Gülşan Tohti’yi de tutukladığını ve çiftin üç çocuğuna bakması için bir büyükanneyi bıraktığını söyledi.
Tohti Ağustos 2023’te serbest bırakıldı, ancak neyle suçlandığı ve altı yıllık gözaltı süresini bir toplama kampında mı yoksa hapishanede mi geçirdiği bilinmiyor.
Kurban liseden mezun olduktan sonra babasının izinden gitti ve Doğu Türkistan’ın doğusundaki Tarançi’de madenci oldu.
Ancak daha büyük hedefleri vardı ve 2000’li yılların başında Kumul’da plastik kapı ve pencere üreten bir fabrika kurarak memleketinin en başarılı girişimcilerinden biri haline geldi.
Kurban 2015 yılında işini gıda ithalatına kaydırmaya karar verdi. Ancak 2017’de tutuklanması ve gözaltına alınması planlarını yarıda kesti ve Xinjiang Susam Tohumu Uluslararası Ticaret kapatıldı.