Nöbetçi Eczaneler
Eserleri, çalışmaları ve fikirleriyle unutulmaz izler bırakan fikir adamı, 25 Aralık 1890 tarihinde Kazakistan’ın Kızılorda bölgesi Ak Meçit ilçesindeki Jelek kasabasında doğdu. Rusya’nın Petersburg şehrinde hukuk alanında öğrenim gördü.
Eğitiminin bitmesinin ardından Türkistan’a geri döndü. Bu dönemde Taşkent’te çıkartılan “Uluğ Türkistan” gazetesinde yazılar yazdı. Yanı sıra, Türkistan’ın bağımsızlığı ve Rusların hegemonyasından kurtulmasına yönelik fikirlerini topladığı “Birlik Tuğu” dergisini de çıkardı. Daha sonra “Hür Türkistan” ve “Yeni Türkistan” gazetelerini yayımladı.
1917 yılında Kazak-Kırgız Türklerinin ortaklığını ifade eden Alaş-Orda Devleti’nin kurulmasında da büyük rol oynadı. Kurulan birinci hükümette de bakan olarak görev aldı. Rusların devleti ortadan kaldırması üzerine de hakkında idam cezası kararı verildi. Önce Azerbaycan’a, ardından da Gürcistan’a çıkmak zorunda kalan Çokay, 1919’da Kuzey Kafkasyalıları’n Tiflis’te çıkardığı Hür Dağlılar isimli haftalık gazetede Türkistan davasını dile getiren yazılar yazdı.
Bir süre sonra da çıkarmaya başladığı Şafak gazetesinde Anadolu’daki Kuvayı Milliye hareketine destek verdi. Öte yandan “Yeni Türkistan” ile “Yaş Türkistan” adlı dergilerde de Türkistan’ın ve Türk dünyasının birliği davası için çalışmalarda bulundu. Mustafa Çokay, 27 Aralık 1941 tarihinde Berlin’de hayata gözlerini yumdu. Cenazesi Türk-İslam mezarlığında toprağa verildi.