Nöbetçi Eczaneler
Yeni bir rapor, düzinelerce büyük Batılı şirketin Çin’de devlet tarafından dayatılan zorla çalıştırma ile bağlantılı olduğuna dair rahatsız edici delilleri ortaya koyuyor. Dahası, büyük şirketlerin tedarik zincirlerindeki kritik mineraller giderek Uygur Bölgesi’nde yoğunlaşıyor. Bulgular, yenilenebilir enerji ve ileri teknolojiye küresel geçişlerin ardında genellikle göz ardı edilen insan maliyetine ışık tutuyor.
Çin’in kritik mineral stratejisinde zorla çalıştırma
Global Rights Compliance (GRC) 18 aylık bir araştırmanın ardından 77 sayfalık bir rapor yayınladı. Rapor, Çin’in titanyum, lityum, berilyum ve magnezyum üretimine hakim olma çabasında devlet tarafından dayatılan işgücü transferlerinin sistematik kullanımının izini sürüyor. Bunların hepsi akıllı telefonlardan güneş panellerine kadar her şeyde kullanılan temel mineraller.
Global Rights Compliance hukuk danışmanı ve raporun yazarlarından Caroline Dale, “Ev eşyalarından nükleer enerjiye kadar çeşitli sektörlerde faaliyet gösteren Batılı şirketler, kritik maden tedarik zincirleri aracılığıyla Uygur bölgesinde devlet tarafından zorla çalıştırılmaya maruz kalıyor” dedi.
Rapor, Uygur Bölgesi’nde zorla çalıştırmaya maruz kalma potansiyeli olan 68 uluslararası şirketi tanımlamaktadır. Tanınmış isimler arasında Coca-Cola, Costa Coffee, Starbucks ve Walmart yer alıyor. Ancak BASF yanıt veren tek şirket oldu. Şirket, 2018’den bu yana adı geçen Çinli firmayla “iş ilişkisi olmadığını” belirtti.
Hedefli işgücü transferleri ve şeffaflık eksikliği
Rapor, Uygur Zorla Çalıştırmayı Önleme Yasası (UFLPA) kapsamındaki yaptırımlara rağmen, ABD şirketlerinin bölgeden kaynak sağlamaya devam ettiğini ortaya koyuyor. Buna bir örnek, birçok Batılı tedarik zincirinde tedarikçi olarak adı geçen ve yaptırım uygulanan bir lityum işleyicisi olan Xinjiang Nonferrous.
GRC’nin raporu, bölgeden yapılan kritik maden ihracatının 2024 yılında %21,8 artarak yaklaşık 60 milyar dolara ulaşmasının ardından geldi. Uygurların zorla çalıştırılmasına yönelik uluslararası incelemeler artarken bile, ABD’ye yapılan ihracat %280, İngiltere’ye yapılan ihracat ise %595’ten fazla arttı.
Rapor, Çin’in kritik mineral stratejisinde Uygur Bölgesini kasıtlı olarak vurguladığını savunuyor. Yetkililerin Uygur işçileri madenlere ve maden işleme tesislerine nasıl zorla naklettiğini belgeleyen rapor, hükümet kayıtları, akademik çalışmalar, nakliye verileri ve devlet medyası ile destekleniyor. Direniş genellikle taciz, hapis veya geçim kaynaklarına yönelik tehditlerle sonuçlanıyor.
Dale’e göre, “Bu programlar devletin insanlığa karşı işlediği suçların ‘kolaylaştırıcısıdır’.”
Dale’e göre, veri paylaşımı üzerindeki kısıtlamalara ve Çin’in Casuslukla Mücadele Yasası’nın artan uygulamalarına rağmen, rapor “Uygur Bölgesi’nde kritik mineraller aracılığıyla zorla çalıştırmaya maruz kalmayı değerlendirmek için kanıt niteliğinde bir temel” sunuyor.
Şirketler ve hükümetler sorumlu davranmalı
Freedom United’ın da yürütme kurulu üyesi olduğu Uygur Bölgesinde Zorla Çalıştırmaya Son Verme Koalisyonu rapora cevaben şunları söyledi:
“Mallarının üretimi için kritik madenlere ihtiyaç duyan hükümetler ve şirketler, Uygurların zorla çalıştırılmasına olan bağımlılığı ortadan kaldırmak için derhal harekete geçme yetkisine ve sorumluluğuna sahiptir.
Ayrıca, yenilenebilir enerjiye geçişte kritik minerallerin önemi göz önüne alındığında, hükümetler yenilenebilir enerji teknolojisi tedarik zincirlerinin çeşitlendirilmesini sağlayacak ek tedbirler almalıdır.”
AB yeni Zorla Çalıştırma Yönetmeliğini uygulamaya hazırlanıyor. ABD kurumları UFLPA’yı uyguluyor ve kısıtlanan şirketler listesi sürekli büyüyor. Yeşil dönüşümün zorla çalıştırma pahasına olmamasını sağlamak için şimdi baskı şirketler ve hükümetler üzerinde.